هدف کلی سند چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی ایران در افق ایران 1404 دستیابی به جایگاه برتر در تمام زمینه های علمی، فناوری، اقتصادی و .... در سطح شکورهای منطقه می باشد. تحقق این مهم نیازمند بسترهایی بوده که ضرورت شکل دهی و توجه به آن ضروری جلوه می نماید. از جمله بسترهای لازم جهت دستیابی به قله های رفیع علمی و اقتصادی در ایران 1404، بهره گیری از فناوری های نوین در ارتقای فرآیند کارآفرینی است.

پارک های فناوری از دیرباز به عنوان محملی مناسب جهت توسعه کارآفرینی مطرح بوده که آنها نیز در بستر زمان دستخوش تغییر شده لذا با ورود دانش در تمام ابعاد زندگی، ساختارهای سنتی در جهت توسعه کارآفرینی مورد بازآفرینی قرار گرفته است. در این راستا مفهوم پارک های فناوری نیز دچار تغییراتی اساسی گشته و با بهره گیری از دانش در فضای مجازی به «پارک های فناوری مجازی» مبدل گردیده اند. لذا هدف نگارنده در مقاله فوق  آشنایی با مفهوم فوق بوده و در مرحله بعد چگونگی بهره گیری از دانایی و دانش در افق چشم انداز بیست ساله ایران در سال 1404 مورد واکاوی قرار گرفته است.

1- مقدمه

در سند چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 آمده است:

" با اتکال به قدرت لایزال الهی و در پرتو ایمان و عزم ملی و کوشش برنامه ریزی شده و مدبرانه جمعی و در مسیر تحقق آرمانها و اصول قانون اساسی ، در چشم انداز بیست ساله : ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی علمی و فناوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین‌الملل."

و برای جامعه ایرانی برخی ویژگیها را برشمرده است که آن دسته از ویژگیها که در اشتغال دانایی محور آمده  است، عبارتند از:

"برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی."

با توجه به این رویکرد، ضرورت توجه دانش و تبدیل آن به ثروت از طریق فرآیند کارآفرینی نمود پیدا می کند. از آنجاییکه در تعریف واژه نامه وبستر کارآفرین کسی است که متعهد می شود یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی، اداره و تقبل نماید، لذا به نظر می رسد پارک های فناوری می توانند محملی مناسب جهت برقراری این همپیوندی باشد، اما آنچه که مسلم است این است که پارک های فناوری نیز در طی زمان دستخوش تغییراتی مش گردد و پیش بینی می گردد در افق ایران 1404 پارک های فناوری سنتی به پارک های فناوری مجازی تبدیل بگردند.

دانشگاه و صنعت حلقه های اساسی و بهم پیوسته حرکت در مسیر توسعه و تعالی فرهنگ پیشرفت علمی – صنعتی به شمار می آیند. بدون شک ایجاد و برقراری ارتباط اصولی دانشگاه به عنوان نهاد متشکل از اندیشه های علمی و راهبردی حل مسائل و معضلات، و صنعت به عنوان مرکز ثقل جریان رو به رشد جامعه ، بنیانهای بسیار مستحکمی از توسعه را می تواند پی ریزی و هدایت کرده و به جلو براند. این همه ، نقش مهم برقراری ارتباط مستقل دانشگاه و صنعت را به صورت همه جانبه ، مستحکم و مستمر، نشان می دهد؛ پارک های فناوری از جمله نهادهایی هستند که می توانند بستر لازم را جهت تحقق این ارتباط فراهم نمایند؛ در حال حاضر نیز پارک های کشور به نوبه خود، به لحاظ کمی و کیفی در جایگاه قابل قبولی قرار گرفته اند.

اما از سویی دیگر توسعه پایدار که در بر گیرنده توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است مرهون تخصص ، فکر و تلاش انسان هاست و در عصر حاضر در قالب مفاهیمی چون دانایی، دانش محوری، اطلاعات و مفاهیمی از این دست مفهوم پیدا کرده است و می توان تجلی توسعه پایدار را در عصر حاضر، ظهور شبکه های اطلاعاتی بالاخص شبکه اینترنت دانست. ظور اینترنت در تمام ابعاد، حل معادلات پیچیده را آسان تر ساخته و زمینه را برای توسعه ای پایدار فراهم ساخته است.

پارکهای فناوری نیز که از چند دهه گذشته به عنوان حلقه واسطة ارتباط دانشگاه و صنعت مطرح گردیده اند، از این دگرگونی مبّرا نبوده و با بهره گیری از دانش و در عصر دانایی محوری دستخوش تغییراتی گشته اند که از آن جمله می توان به ظهور پارک های فناوری مجازی اشاره نمود. پارکهای فناوری مجازی همان پارکهای فناوری سنتی با همان کارکردها بوده اما در فضای اینترنت. ظهور این نوع از پارکها که نوین ترین نوع آن می باشد، به دلیل مزیت هایی که در مقاله بدان اشاره گردیده است، بسیار مورد توجه دست اندرکاران می باشد.

 

2- پارک علمی – فناوری

پارک های علمی – فناوری می توانند محمل بسیار مناسبی برای ارتباط بین دو نهاد دانشگاه و صنعت باشند ؛ در این بخش از مقاله ابتدا تعریفی از این واژگان ارائه نموده ؛ سپس کارکرد این مراکز را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

پارک علمی – فناوری به مجموعه ای اطلاق می شود که از طریق فراهم آوردن و ارائه زمین، تأسیسات زیر بنایی، آزمایشگاه ها و کارگاه های تحقیقاتی متمرکز و تسهیلات قانونی موجبات اجتماع و شرکتهای مهندسی و مؤسسات تحقیقاتی در یک فضای متمرکز را فراهم می نماید. این مجموعه ها که معمولاٌ در مجاورت قطبهای دانشگاهی و یا صنعتی – اقتصادی شکل می گیرند ، ضمن ایجاد فضای مناسب جهت انجام تحقیقات کاربردی و تجاری سازی نتایج آن و انتقال تکنولوژی ، موجبات رشد شرکتها و مؤسسات را از رهگذر هم افزایی ناشی از مجاورت فیزیکی این واحدها و نیز کاهش هزینه های سرمایه گذاری ، فراهم می سازد. اهداف پارکها را می توان در ارتقاء سطح تکنولوژی صنایع، استفاده بهینه از ظرفیت دانشگاه ها و تجاری سازی نتایج تحقیقات و در یک کلمه توسعه تکنولوژی منطقه-ای توصیف نمود.

به عنوان نمونه پارک فناوری پردیس،به عنوان پیشگام در جذب شرکت های معتبر و ارائه خدمات فیزیکی به آنها در میان پارک های کشور شناخته شده است.

البته دو مفهوم پارک های علمی و پارک های فناوری تفاوتی جزئی دارند که به تفکیک مورد بررسی قرار می دهیم:

پارک علمی معمولاً توسط دانشگاه ها در یک فضای مناسب در مجاورت دانشگاه ایجاد می شود و همکاری متقابلی بین صاحبان صنایع مستقر شده در این پارکها و دانشگاه بوجود می آید ، بعضی از واحدهای تولیدی و شرکت های بزرگ منطقه ، دفاتر تکنولوژی در این پارک ها ایجاد می کنند. ولی پارکهای فناوری معمولاً در مجاورت قطبهای صنعتی ایجاد می شوند و هدف آنها گسترش ارتباطات تکنولوژی صنایع موجود در منطقه با واحدهای تحقیقاتی و صنایع موجود در منطقه می باشد و نیت اصلی از احداث آنها ارتقاء تکنولوژی صنایع موجود در قطب صنعتی مربوطه و افزایش توان رقابتی بنگاه هاست. که با عنایت به موضوعیت این همایش، پارک فناوری مجازی می تواند توسط همان قطب ها یا شهرک های صنعتی تأسیس گردد. (سریرافراز، 1386، 3)

هدف از تأسیس یک پارک فناوری دستیابی به اهداف زیر است:

  • افزایش اشتغال و حمایت از کارآفرینی برای استقرار بهتر و سوددهی بالا.
  • سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه بومی.
  • بهبود قابلیت‌های آموزشی مهندسی و علمی دانشگاهها از طریق تحقیقات مشترک.
  • توسعه صنایع پیشرفته و جهت‌گیری شده بر مبنای فناوری از طریق تبدیل نتایج تحقیقات به مشاغل زنده ی تجاری و انتقال فناوری.
  • فراهم آوردن مجموعه ای از شرکتهای نوپا و مستعد در کنار هم برای فعالیت در حوزه های فناوری پیشرفته.
  • نزدیک کردن واحدهای فناوری و مراکز تحقیقاتی به وسیله متخصصان حرفه ای به دانشگاهها و سیاست گذاران امر تحقیقات.
  • ایجاد فضائی جهت خلق ایده و نیز تجاری کردن تحقیقات در زمینه نوآوری و به ثمر رساندن ایده های نوآورانه.
  • کمک به فارغ التحصیلان دانشگاهی در ورود به بازار کار و ایجاد مشاغل متناسب با رشته های تحصیلی فارغ التحصیلان و آموزش آنها در جهت آشنائی با خلأهای موجود در بازار کار. (رحمان زاده، 1386، 3-2)

 

3- پارک فناوری مجازی و کارکرد های آن

همانطور که عنوان شد یکی از وظایف خطیر پارک های فناوری در دنیا گردآوری مجموعه ای از شرکتهای بزرگ و کوچک در کنار یکدیگر است تا آنها بتوانند از خدمات و سرویسهای یکدیگر به نحو شایسته بهره برده و موجبات پیشرفت و ترقی را فراهم آورند.

حال این موضوع، این بار بصورت مجازی آن مورد توجه قرار گرفته و همان پارک فناوری در فضای مجازی و در قالب یک سایت اینترنتی که تمام ابعاد پارک های مجازی را دارد بستر سازی و اجرایی می گردد این پارکها با هدف ارائه امکانات و خدمات به شرکتهایی که در زمینه فناوری های نوین بالاخص فناوری هایی که در فضای سایبر قابل مبادله اند، فعال گشته و با بهره گیری از امکانات زیر مزیت هایی را نسبت به پارک های فناوری سنتی خلق کرده اند.

3-1 امکانات پارک های فناوری مجازی

  • ثبت نام از متخصصین و مدیران شرکتها و مؤسسات
  • ارائه یک پروفایل تخصصی به متخصصین و مدیران
  • امکان ایجاد گروههای همکاری توسط کلیه اعضاء
  • امکان ایجاد ارتباط با سایر اعضاء
  • امکان ایجاد گروه توسط مدیران شرکتها و مؤسسات
  • امکان مدیریت اطلاعات توسط اعضاء و مدیران
  • امکان جذب نیرو برای گروه های تشکیل شده
  • امکانات تبلیغاتی بسیار کاربردی و ویژه برای اعضاء و مدیران
  • ارائه اطلاعات آماری به اعضاء و مدیران
  • اختصاص یک انجمن کامل و یک بخش خبری کامل به مدیران و اعضای گروه شان
  • اختصاص یک موتور جستجو قدرتمند برای هر گروه
  • امکان ارتباط اعضاء با مدیران و بالعکس بصورت کاملاً پیشرفته

3-2 مزیت های پارک های فناوری مجازی

با توجه به امکانات این نوع از پارک ها و سایر شرایط، برتری هایی نسبت به پارک های فیزکی دارند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاه نمود:

  • کاهش هزینه ها: از آنجایی که پارک های فناوری مجازی در فضای اینترنت به ارایه خدمات می پردازند لذا می تواند باعث کاهش هزینه هایی مانند هزینه خرید زمین و ساختمان و هزینه های تجهیزات از طریق ایجاد پایگاه اینترنتی با هزینه بسیار بسیار کم، کاهش هزینه تبلیغات، کاهش هزینه جذب نیرو، کاهش هزینه معرفی شرکت و ... گردد. شرکتها و موسسات نوپا با فعالیت در پارک های فناوری مجازی با صرفه جویی در هزینه های فوق می توانند زمان و بودجه بیشتری را در فضای رقابتی بازار برای حفظ و تقویت خود ایجاد نمایند.
  • توجه به مسائل زیست محیطی: از آنجایی که فعالیت های پارک های مجازی در فضای اینترنتی صورت می گیرد، لذا این امر از ابعاد مختلف مانند کاهش آلودگی های زیست محیطی، کاهش ترافیک درون شهری یا بین شهری و... می تواند به بقای محیط زیست پایدار کمک نموده و باعث توسعه ای پایدار  شود، لذا از آنجاست که می توان این نوع از پارک های فناوری را «پارک های فناوری سبز» نیز نامید.
  • مزیت های اقتصادی: علاوه بر کاهش هزینه ها، از آنجایی که احداث این نوع از پارک ها به مراتب ساده تر نسبت به سایر پارک های فیزیکی می باشد، لذا با حداقل امکانات می تواند این نوع از پارک ها احداث نموده و به نوعی کارآفرینی و اشتغال زایی نیز برای جوانان داشته باشیم.
  • بازاری جهانی: پارک فناوری فیزیکی می تواند بستری برای فعالیت بنگاه ها و سازمان های منطقه اطراف خود باشد و حتی برای یک استان دیگر نیز کارایی خاص خود را ندارد، اما پارک فناوری مجازی از آنجایی که در فضای اینترنت فعالیت می کند و در تمام دنیا بازدید کننده دارد، می تواند بازاری جهانی و در فضایی جهانی فعالیت نماید. تحقق این مهم باعث تعامل بیشتر به دنیای خارج شده و به نوعی باعث افزایش کارایی، بهره وری و اثربخشی می گردد.
  • تشکیل اتاق فکر مجازی: در پارک های حقیقی و فیزیکی برای اینکه بستری جهت تبادل اطلاعات فراهم گردد نیازمند تشکیل اتاق فکری فیزیکی هستیم که تمام اعضا با تمام مشغله هایی که دارند از  راه های دور و نزدیک دور هم جمع شوند و به خلق ایده بپردازند. در صورتیکه در فضای اینترنتی و در پارک های مجازی اصلاً نیازی به فضای فیزیکی نبوده و همان اتاق فکر از طریق تبادل فناوری و اطلاعات را برای شرکتهای همکار و متخصصین فراهم می گردد. لذا اعضا به صورتonline وoffline با یکدیگر در ارتباط بوده و مرتباً به خلق ایده می پردازند، نتیجه چنین امری بهره گیری از ایده های بیشتر و خلاقانه تر است

4- نقش پارک های فناوری مجازی در توسعه پایدار کشور

4-1- مفهوم توسعه پایدار

اصطلاح توسعه پایدار نخستین بار در کمیسیون جهانی محیط زیست در سال 1987 عنوان شد. منظور از توسعه پایدار توسعه ای است که در فرآیند آن نیازها و رفاه نسل آینده فدای نیازها و رفاه نسل حاضر نگردد. لذا مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی مورد نظر است، رشدی که عدالت و امکانات زندگی برای همه مردم جهان، نه تنها اندکی افراد برگزیده و تمامی نسل ها بدون تخریب بیش از ظرفیت و منابع محدود جهان به همراه داشته باشد.

در تعریفی دیگر توسعه پایدار چنین تعریف شده است: « توسعه اقتصادی که تأمین کننده نیازمندی های نسل امروزی است بدون اینکه توانایی های تأمین نسل آتی را به مخاطره افکند.»

با توجه به تعریف فوق، آینده، مهمترین اصلی است که در رابطه با توسعه پایدار باید مورد توجه قرار گیرد. توسعه پایدار زمانی امکان پذیر می گردد که حق و حقوق نسل های آینده نیز لحاظ شود و بستری فراهم شود که آنان نیز امکان استفاده از منابع طبیعی را در زمان خود داشته باشند. نسل حاضر نباید به خود اجازه دهد که برای رسیدن به امیال و آرزوهای خود همه چیز را قربانی خود خواهی های خود کند و با استفاده نامطلوب زندگی آیندگان را به مخاطره اندازد. در این بین اهمیت پارک های فناوری مجازی به لحاظ پیامدهای منفی زسیت محیطی، حفظ منابع مادی و طبیعی ضروری جلوه می نماید.

 

4-2 کارکرد پارک های فناوری مجازی در ارتقای دانایی در بستر توسعه پایدار

توسعه پایدار در هزاره جدید توسط سرمایه فکری که همان دانایی محوری و استفاده از دانش و داده ها باشد، صورت می پذیرد. انسان امروزی در محیط خانه، بیشتر از گذشته، داده‌ها را به یکدیگر ربط و انسجام داده، پردازش می‌کند و به شکل اطلاعات قابل استفاده در می‌آورد. امروزه استفاده از محیط های مجازی اینترنت و شبکه های اطلاعاتی تحقق این انقلاب را ساده تر نموده و با بهره گیری از فضای مجازی می توان سریع تر، کم هزینه تر و کاراتر به اهداف خود رسید

این دگرگونی اثر خود را نیز در پارک های فناوری اعمال کرده و پارک هایی پدید آورده که در محیط های مجازی و با بهره گیری از دانش روز و در فضای اینترنت فعالیت نمایند. اما دانشی که خمیر مایه تحقق این اهداف بوده و ما از بحث می کنیم چیست و چگونه بستر ساز توسعه پایدار و ارتقا بخش دانایی می شود؟

پیتر دراکر، محقق و تحلیلگر مشهور در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و مدیریتی دانایی[1] را در کتاب خود تحت عنوان “حقایق تازه” اینگونه تعریف کرده است: “دانایی عبارت است از اطلاعاتی که سبب تغییر یک چیز یا یک شخص می‌گردد – چه با فراهم ساختن زمینه اقدام برای تغییر و چه با قادر ساختن یک فرد یا یک نهاد برای انجام یک عمل متفاوت نسبت به آنچه که در گذشته انجام می‌داده است.” (دراکر، 1994)

با توجه به مطالب بیان شده کارکردهای اصلی پارک های فناوری مجازی در ارتقای دانایی محوری و در جهت نیل به توسعه پایدار می توان در 3 بخش طبقه بندی کرد:

1- تولید دانش

2- انتقال دانش

3- اشاعه دانش

حال چنانچه پارک های فناوری مجازی هر کدام به نحو شایسته به وظایف خود عمل نمایند بر حسب کارکردهای یاد شده تأثیر آنها بر رشد و توسعه پایدار بررسی می شود:

1- تولید دانش

تولید دانش اصلی ترین و مهم ترین کارکرد می باشد. یک مرکز تحقیق و توسعه (پارک های فناوری یا مراکز رشد) وظیفه دارد با امکانات و تجهیزاتی که در اختیار دارد (اعم از مادی و معنوی) همواره در صدد دانش زایی باشد و برای تحقق این امر از هیچ کوششی فروگذار نباشد. ناگفته پیداست که تولید علم و دانش این توانایی را به یک جامعه و شهروندان آن می بخشد که در عرصه جهانی عرض اندام نمایند و خود را در تحولات و دگرگونی های نوین سهیم بدانند.

2- انتقال دانش

دانش تولید شده در یک مرکز پژوهشی زمانی ارزش می یابد که بتوان آن را به دیگر دانشجویان و کسانی که قدم در راه دانش اندوزی می گذارند انتقال داد. به همین جهت اینگونه مراکز وظیفه دارند به منظور تربیت نیروی انسانی متخصص جامعه، دانش تولید شده را به بهترین شکل ممکن آموزش داده تا جامعه به واسطه دانش آموختگان دانشگاهی در حوزه های مختلف علمی، اجتماعی، اقتصادی ... به پیشرفتهای لازم دست یابد. انتقال دانش این مزیت را دارد که دانش آموختگان نیز خود را موظف می دانند که در جهت تولید دانش جدید تلاش کنند.

3- اشاعه دانش

اشاعه دانش در سطح جامعه اصلی است که نباید از آن غافل ماند. در بیشتر اوقات نتایج حاصل از تحقیقات دانشگاهی به گونه ای است که اشاعه آن و اطلاع رسانی صحیح و مفید عواقب بسیار خوشایندی برای جامعه به همراه دارد. تولید دانش و اطلاعات رکن اساسی است اما این بدان معنا نمی باشد که اطلاعات تولید شده در خلاء باقی بمانند و مورد استفاده قرار نگیرند؛ در غیر اینصورت نمی توان هیچ ارزشی برای آنها قائل شد.

امروزه انواع کالا و خدماتی که به افراد جامعه ارائه می شود در نتیجه اشاعه اطلاعات پرورده ایست که توسط پارکهای فناوری مجازی تولید و متبلور می شود. از سوی دیگر باید به این نکته توجه شود که تولید کنندگان کالا و خدمات نیز همواره در طلب دانش جدید برای افزایش بهره وری کالا و خدمات خود باشند و تولید کنندگان دانش نیز باید در اندیشه همگام بودن با پیشرفتهای جهانی باشند. اشاعه دانش این پیامد را دارد که آحاد جامعه از نتیجه دانش تولید شده بهره مند گشته و در مسیر رفاه اجتماعی قرار گیرند.

در راه دستیابی به توسعه پایدار، پارک های فناوری مجازی باید به این نکات توجه داشته باشند:

  1. تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد.
  2. تلاش در مسیر تولید، انتقال و اشاعه دانش.
  3. همگام شدن با تحولات جهانی با تکیه بر فناوری های نوین.
  4. همگام نمودن تئوری و عمل به هنگام آموزش نیروی انسانی.
  5. تکیه بر انجام تحقیقات و پژوهشهای کاربردی.
  6. قرار گرفتن در مسیر توسعه با توجه به نیازهای جامعه.
  7. برقراری ارتباط با صنعت با ارائه نتایج حاصل از تحقیقات و پژوهشهای دانشگاهی.
  8. شناخت نیازهای آتی و تربیت نیروی انسانی لازم.
  9. ارتباط جهانی با سایر مراکز آموزش عالی در جهان و تبادل اندیشه ها و تجارب.
  10. حمایت از طرح های تحقیقاتی با تأکید بر کاربردی نمودن آنها.

 

 

5- نتیجه گیری و ارایه پیشنهادات

دنیای امروز، دنیایی است که تغییرات، بسیار سریع تر از گذشته رخ می دهد و برای اینکه از این غافله عقب نمانیم، مجبور خواهیم بود که با تغییرات روز جامعه حرکت نماییم. استفاده از دانش در قالب بکارگیری از فضای مجازی از جمله تغییراتی است در عین حال منجر به رشد و توسعه پایدار نیز خواهد شد و در تمام ابعاد کمترین آسیب را به بشر تحمیل می نماید.

از سویی دیگر ارتباط متقابل صنعت و دانشگاه از دهه های اخیر مورد توجه سیاستگزاران قرار گرفته و ایجاد پارک های فناوری به عنوان تسهیل کننده این ارتباط اهمیت خود را در کشور بر همگان روشن ساخته است اما در دنیای امروز پارک ها نیز از حالت فیریکی خود خارج شده و در با همان کارکرد و همان وظایف اما ارزان تر، سریع تر، کاراتر و با بهره وری بالاتر در فضای مجازی فعالیت می نمایند. لذا در این مقاله اهمیت در محور توسعه پایدار و با بهره گیری از مفهوم دانایی مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفت. از آنجایی که پارک های ما جز تعدادی اندک، آن هم نه به صورت کامل، مورد بهره برداری قرار نگرفته اند لذا پیشنهاد نگارنده بر آن است که بسیار فرصت مغتنمی خواهد بود تا به جای تخصیص هزینه های کلان به پارک های فیزیکی، آن بودجه و یا حتی بخشی از آن بودجه را به پارک های مجازی اختصاص داده و اولویت احداث پارک ها به پارک های فناوری مجازی تخصیص دهیم.

 

6- منابع

  •  
    1. سایت نخستین پارک فناوری مجازی آسیا، [http://itpark.exijen.com]، [ فرودین 1388]
    2. سریرافراز، محمد؛ اهمیت پارک های علمی- فناوری و مراکز رشد به عنوان نماد ارتباط دانشگاه و صنعت در جهت توسعه پایدار، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی صنعت، دانشجو و توسعه پایدار، آذر 1386، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.
    3. زرگرانی، سعید؛ طراحی پارک‌های تحقیق و توسعه تعاون، سایت اندیشه سرای تعاون، [http://www.taavon.ir/persian/index.asp?tm=2&pos=180]، [ خرداد 1386].
    4. رحمان زاده، الهام؛ راهکار ها و الگوهای ایجاد و گسترش پارک ها و مراکز رشد علم و فن آوری با مشارکت بخش تعاون، سایت اندیشه سرای تعاون، [http://www.taavon.ir/persian/index.asp?tm=2&pos=180]، [ خرداد 1386].
    5. Peter F. Drucker (1994), The New Realities, Butterworth –Heinemann Ltd., Oxford.

 

محمد سریرافراز

کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی؛ عضو باشگاه پژوهشگران جوان

آدرس: تهران – خیابان شهید کلاهدوز – چهاراه قنات – خیابان آقامیری – کوچه هاشمیان – پلاک 8 جدید – ط2 –

کدپستی: 1944683533

تلفن: 22760317 – تلفن همراه: 09125391877 – نمابر: 22562842

ksarirafraz@gmail.com

 

http://saramadan1404.ir/showT.aspx?Lang=F&ID=465552745A5265760347